Το λάθος του Στέφεν Χόκινγκ

24grammata.com-άποψη

Το λάθος του Στέφεν Χόκινγκ

γράφει ο  Νάσος Κατσώχης.

Διαβάστε όλη την αρθρογραφία του Νάσου Κατσώχη στο 24grammata.com κλικ εδώ

Κακά τα ψέματα – και κυρίως οι αυταπάτες – που με περισσή ανθρώπινη οίηση τρέφουμε, στο πλαίσιο μιας ανθρωπο-κεντρικής ‘αναπλήρωσης’ για την εγνωσμένη ατέλειά μας ως όντων, υπάρχουν ζητήματα τα οποία δεν μπορούμε, Ο,ΤΙ ΚΙ ΑΝ ΚΑΝΟΥΜΕ, ΟΣΟ ΚΙ ΑΝ ΠΡΟΣΠΑΘΗΣΟΥΜΕ- να προσεγγίσουμε, πόσο μάλλον να διατεινόμαστε πως κατέχουμε την απόλυτη αλήθεια γι’ αυτά. Το πιο κεφαλαιώδες, ασφαλώς, είναι η ύπαρξη (ή όχι) Θεού. Η επιστήμη βέβαια μπορεί να έχει διευρύνει κατά πολύ τα ανθρώπινα όρια αντίληψης του κόσμου -και του σύμπαντος-, να έχει εξελίξει -επίσης πολύ- τον άνθρωπο σε όλα τα επίπεδα, όμως -αλίμονο- μπροστά στο απροσμέτρητο εύρος των συμπαντικών αληθειών, θα είναι πάντα ανεπαρκής.

Με ποια αφορμή αναφέρω τα παραπάνω; Ο εξέχων φυσικός, Στέφεν Χόκινγκ, διατύπωσε πρόσφατα την άποψη -ή μάλλον, και εδώ είναι η μομφή- τον ισχυρισμό πως ‘δεν υπάρχει Θεός’ . Μπορεί να το αποδείξει; Ασφαλώς όχι (όπως δεν μπορεί βέβαια να αποδείξει οποιοσδήποτε θνητός το αντίθετο: ότι ‘υπάρχει θεός’). Κατ’ ουσίαν δεν έχει καταφέρει κανείς να αποδείξει ούτε το ένα ούτε το άλλο, στην όλη σχετική συζήτηση στην οποία αιώνες τώρα έχουν επιστρατευτεί λογικά, κοσμολογικά, θεολογικά και φιλοσοφικά επιχειρήματα. Που, όσο ισχυρά κι αν μοιάζουν, πάντα θα υπάρχει τουλάχιστον μία προκείμενή -τους της οποίας η αλήθεια θα είναι τουλάχιστον επισφαλής και μη αποδείξιμη, καθιστώντας επομένως τον εκάστοτε συλλογισμό επίσης επισφαλή και αβέβαιο.

Το ορθό για τον Χόκινγκ -και κάθε άνθρωπο, έστω και επιστήμονα εγνωσμένης αξίας- θα ήταν να διατυπώσει την άποψη πως ‘δεν πιστεύει ότι υπάρχει Θεός’ (η διαφορά ασφαλώς είναι τεράστια ανάμεσα στις δύο προτάσεις). Δικαίωμά του ασφαλώς να το κάνει. Όμως οι προκείμενες πάνω στις οποίες ο εν λόγω επιστήμονας στοιχειοθετεί τη δήλωση-συμπέρασμα περί μη ύπαρξης του Θεού, με λογικούς όρους δεν πρόκειται να εγγυηθούν το συμπέρασμα που στηρίζει ο ίδιος. Η κυριότερη προκείμενη, το γεγονός πως κανείς μας δεν έχει δει ποτέ μια τέτοια υπερβατική θεική οντότητα επί γης, δεν σημαίνει (απαραίτητα) κάτι. Πρόκειται για τη γνωστή λογική ‘πλάνη κατ’ άγνοια’ (ad ignorantiam fallacy)’: από τη μη απόδειξη δηλαδή περί ύπαρξης κάποιας οντότητας, πράγματος κτλ., συμπεραίνει κανείς πως το ίδιο πράγμα δεν υπάρχει -ή δεν ισχύει-. Πράγμα που λογικά δεν στέκει.

Το ακόμη πιο σοβαρό και επικίνδυνο τώρα της δήλωσης του εν λόγω φυσικού είναι ότι ο τρόπος με τον οποίο διατυπώνει την άποψή του για το συγκεκριμένο εσχατο-λογικό ζήτημα (όχι με δοξασία, αλλά με απόφανση) αλλά και η γνωστή τάση των μαζών να χάσκουν μπροστά στη γνώμη μιας αυθεντίας (”αλίμονο, Χόκινγκ είναι αυτός, ποιος μπορεί να τον αμφισβητήσει;”, θα πει ο μέσος άνθρωπος), όλα αυτά χειραγωγούν επικίνδυνα ενδεχομένως την κοινή -την παγκόσμια κοινή – γνώμη. Όπως επίσης – με τον αντίθετο, αλλά κατά βάθος παρόμοιο τρόπο- χειραγωγείται η ίδια από φανατικούς και απόλυτους ιερείς που αναθεματίζουν αβίαστα την επιστήμη ή οποιαδήποτε αντίθετη με τις δικές τους αντιλήψεις άποψη.

Η ουσία σε κάθε περίπτωση είναι μία: όλοι μας οφείλουμε να κατανοήσουμε κάτι στοιχειώδες, αλλά και τόσο σημαντικό, μετριάζοντας την ανθρώπινη κομπορρημοσύνη μας: ναι, είμαστε μικροί οι άνθρωποι ως γνωστικές οντότητες μπροστά στο εύρος των συμπαντικών αληθειών, ώστε να αποφαινόμαστε με βεβαιότητα για τόσο υπερβατικά ζητήματα (όπως αν υπάρχει ή δεν υπάρχει Θεός). Και τούτο θα πρέπει να το γνωρίζουν πολύ περισσότερο φυσικά οι επιστήμονες: οι άνθρωποι που κατά τεκμήριο είναι (ή τουλάχιστον επιχειρούν να είναι) πολύ πιο προσεκτικοί στις κρίσεις και στις αποφάνσεις τους, καθώς ακολουθούν αποδεικτικές διαδικασίες βάσει προκειμένων τις οποίες (οφείλουν να) υποβάλλουν σε σχολαστικό έλεγχο. Είναι κατ’ εξοχήν αυτοί που οφείλουν να μην είναι αλαζόνες. και να γνωρίζουν -πριν και πρώτα από όλα- ότι ως ατελή όντα έχουμε όρια: σωματικά, νοητικά, γνωστικά. Αλλά και να μην χειραγωγούν την κοινή γνώμη, ειδικά σε τόσο ευαίσθητα και κρίσιμα ζητήματα.

[email protected]