Robert Frost Ένα γράμμα απ΄το χθες

ΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΣΤΙΣ ΟΧΘΕΣ

 

γράφει ο  Απόστολος Θηβαίος.

Διαβάστε όλες τις επιφυλλίδες του

Απόστολου Θηβαίου στο 24grammata.com κλικ εδώ

[1]“Το ρεύμα της αφαίρεσης συνιστά μια παλιά ιστορία για τις σχολές της φιλοσοφίας. Ωστόσο, φαντάζει ολοκαίνουριο εργαλείο στα χέρια των καλλιτεχνών της εποχής μας. Αυτή η ιστορία συνδέεται άρρηκτα με το ζητούμενο της ποιότητας του ποιητικού έργου. Ας κρατήσουμε ετούτο στο νου μας. Ωστόσο τίποτε δεν θα καταφέρναμε δίχως τη δοκιμή και την εξάσκηση που επιβεβαιώνει μονάχη της όλα τα παραπάνω ζητήματα. Θα μπορούσε κανείς, με ασφάλεια να ποντάρει την ίδια του τη ζωή σ΄αυτήν την απαίτηση της ποίησης, της ίδιας της τέχνης.”

 

Η αναγνώριση έφθασε κάπως αργά για τον  Αμερικάνο Robert Frost. Βρισκόταν ήδη στην τέταρτη δεκαετία της ζωής του όταν το φιλότεχνο κοινό έστρεψε το ενδιαφέρον του γύρω απ΄το έργο του ποιητή. Απ΄τη στιγμή της αναγνώρισής του ο Frost διατήρησε, ολοένα αυξανόμενη τη φήμη του. Απ΄το 1914 ως και τον θάνατό του υπήρξε ίσως ο πιο πολυδιαβασμένος και ίσως ο πιο αγαπημένος ποιητής της Αμερικής. Δείγμα της σημασίας του Frost, τόσο για την αμερικανική ποίηση όσο και για την παγκόσμια τέχνη συνιστά η πρόσκληση του Kennedy στην ορκωμοσία του 1961.

Ο Robert Frost στήριξε με το έργο του τις παραδοσιακές μορφές της ποίησης. Σονέτα, ρυθμικά couplet και μια αναπάντεχη πληθωρικότητα ρυθμών χαρακτηρίζουν το έργο του. Ρεαλισμός, μπολιασμένος με την ομορφιά που σημαίνει η αγάπη για τον άνθρωπο διαπνέει το έργο του πνευματικού ανθρώπου. Ο Frost θα παραμείνει μια απ΄τις σοφότερες μορφές της αμερικανικής τέχνης, έτσι όπως αποκαλύπτει το έργο του μέσα απ΄τις επινοημένες μορφές της εξοχικής Αμερικής.

Δραματικοί μονόλογοι από γνήσιους, επαρχιώτες της Νέας Αγγλίας, αντηχήσεις μιας ποίησης που εκφέρεται απ΄τους ανθρώπους της φύσης.Κάπως έτσι, με μάσκες και περσόνες επινοημένες το έργο του Frost διεκδικεί τη θέση του ανάμεσα στις πιο συγκλονιστικές εκδοχές της ανθρώπινης τέχνης.

 

[2]Νομίζω πως ξέρω σε ποιον ανήκουν τούτα τα δάση

Το σπίτι του βρίσκεται έξω απ΄το χωριό.

Δεν θα με δει κανείς αν σταματήσω εδώ

αν γυρέψω

να δω εκείνα τα δάση που πνίγονται στο χιόνι,

πέρα απ΄το σπίτι.

Το άλογό μου ίσως να θεωρεί παράξενο

τούτο το πέρασμά μου.

Θα αναρωτιέται γιατί γυρεύει κανείς ξένες διαδρομές.

Μια παύση της ζωής ανάμεσα στα δάση

και την παγωμένη λίμνη

στις πιο σκοτεινές

απ΄τις νύχτες

της ζωής μας.

Το άλογό μου τινάζει τα χαλινάρια του,

αναρωτιέται αν τάχα

κάποιο παράξενο λάθος

μας έφερε σε τούτα τα μέρη.

Τίποτε άλλο έξω απ΄το φύσημα του ανέμου

και τον ντροπιασμένο ουρανό.

Τα δάση μοιάζουν υπέροχα, σκοτεινά και βαθιά.

Όμως βλέπεις,

έχω υποσχέσεις να εκπληρώσω

και μίλια να διανύσω προτούν αποκοιμηθώ, μίλια ολόκληρα

προτού πνιγώ μες στους ύπνους.

 

Ο Robert Frost γεννήθηκε στην Καλιφόρνια των Ηνωμένων Πολιτειών. Ο ίδιος αναγνώριζε πάντα την Νέα Αγγλία ως τόπο και πατρίδα του.Στην ηλικία των έντεκα χρόνων θα χάσει τον πατέρα του.Η μητέρα του αναγκασμένη να υποστηρίξει οικονομικά την οικογένεια μετακινείται στην Νέα Αγγλία. Η ίδια θα απασχοληθεί εκεί στον τομέα της διδασκαλίας.Ο Frost θα αποφοιτήσει το 1891 απ΄το λύκειο του Lawrence της Μασαχουσέτης μαζί με τη μετέπειτα σύντροφο στη ζωή του, την Elinor White.Περιστασιακός ακροατής στο Dartmouth College και το Harvard ο ποιητής μεταπηδά σε πολλούς επαγγελματικούς κλάδους. Ανάμεσα στις ποικίλες επιλογές του συγκαταλέγεται μια άδοξη προσπάθεια να εξασφαλίσει την απρόσκοπτη λειτουργία της φάρμας που αποκτά στο Derry του New Hampshire. Αυτή η ενασχόλησή του θα μονοπωλήσει το επαγγελματικό του ενδιαφέρον για πολλά έτη. Σκληρή φτώχεια και ανέχεια θα οδηγήσουν τον Frost σε επιλογές απελπισίας και την άσκηση βίας απέναντι στα τέσσερα παιδιά του και την αγαπημένη του Elinor.Θα φτάσει μια ανάσα απ΄την αυτοχειρία. Οι αυτοκαταστροφικές του τάσεις θα στιγματίσουν τον Frost  και θα συμβάλλουν στην αναγέννησή του μετά το 1912, περίοδο κατά την οποία εγκαταλείπει μαζί με την οικογένειά του την Αμερική για την Μ. Βρετανία και την απασχόλησή του στον έντυπο, ποιητικό τύπο της εποχής του. Στην Αγγλία εκδίδει δε το πρώτο, ποιητικό του βιβλίο, A Boy΄s Will (1913), ενώ με τις συστάσεις του μεγάλου γέρο Έζρα αποκτά μια σημαίνουσα φήμη μες στους ποιητικούς κύκλους της εποχής.

 

[3]“Ένα ποίημα ξεκινά μες στην έκσταση για να πεθάνει κάποτε μες στους κόλπους της σοφίας. Η εντύπωση που αποκομίζει κανείς μοιάζει στ΄αλήθεια πολύ μ΄εκείνη της αγάπης. Κανείς δεν μπορεί να συντηρήσει αυτό το είδος της έκστασης, κανείς δεν μπορεί να την κρατήσει αλώβητη απ΄το σάρωμα του καιρού και των ανθρώπων.

Όταν οι ποιητές δεν δακρύζουν τα ποιήματα δεν συγκινούν. Όταν οι ποιητές χάσουν την φαντασία τους, οι αναγνώστες δεν μπορούν παρά ν΄ακολουθήσουν τον ίδιο δρόμο. Η αρχική εντύπωση αφορά το στοιχείο της έκπληξης για  ΄κείνο το αμετάφραστο που ζει μέσα μας, που πάντα νιώθαμε μα μ΄ένα ποίημα μπορεί και απόψε ξυπνά. Τότε βρίσκομαι σε μέρη και μοιράζομαι τις εμπειρίες. Το υλικό μου είναι του σύννεφου και των κρυμμένων στρωμάτων.Μια τρυφερή νοσταλγία για την αναγνώριση όσων χάθηκαν και μια σειρά από παρόμοιους συνειρμούς γεννιούνται μες στους κόλπους του ποιήματος.Το ανεπίδεκτο, εκείνο που μόνο με την αίσθηση θα εξαργυρωθεί κάποτε μεγαλώνει εντός μας. Στην πραγμάτωση του ποιήματος ρόλο θα διαδραματίσουν εκείνες οι εντυπώσεις που ποτέ δεν νιώσαμε πως ζουν μέσα μας και που αργά, θα γιγαντωθούν δείχνοντάς μας εκείνο που λέγεται του μέλλοντος βήμα.Η γοητεία βρίσκεται σ΄εκείνη την ατελή γραμμή που καμιά σχέση δεν διατηρεί με την ακέραια και αλάνθαστη εποχή που ξυπνά. Κόντρα στα όργανα που κατακτούν τον κόσμο μας, εμείς στηρίζουμε τις σπασμένες μας καρδιές στο βλέμα, στην αφή, σ΄όσα διδαχτήκαμε τις παλιές, καλές μέρες.

Στις ερημιές της λογικής, η ποίηση φαντάζει προφητεία. Πρέπει να είναι μια αποκάλυψη, ή καλύτερα μια σειρά από αποκαλύψεις τόσο για τον ποιητή όσο και τον αναγνώστη.Μ΄αυτόν τον σκοπό τα ποιήματα προικίζονται με μια ανίκητη ελευθερία, έξω και πέρα απ΄τα επιρρήματα του καιρού και των τόπων.Όλες οι άλλες ελευθερίες είναι μονάχα συμβάσεις.Για μένα, τίποτε δεν σημαίνουν όλα αυτά. Εγώ προτιμώ να κρατήσω για τον εαυτό μου αυτήν την ελευθερία που συνεπάγεται το υλικό μου, μια κατάσταση σωματική και πνευματική τώρα και πάντα που εκτείνεται απ΄το χάος ως εκείνα που έχω ζήσει.”

 

Οι ποιητικοί στόχοι του Frost καθόρισαν εν πολλοίς την τεχνική του. Οι ιδιωματισμοί των ανθρώπων της Νέας Αγγλίας, οι συνταγές των μεταφορών και των συμβόλων που αντλούνται απ΄την καθημερινή φαινομενολογία τούτου του κόσμου ανιχνεύονται στο έργο του Αμερικάνου ποιητή. Δέντρα, ποτάμια, ο καιρός, οι κύκλοι των εποχών, η εναλλαγή της νύχτας και της ημέρας, τα παλιά, ποιητικά σχήματα που αντιπαρέρχονται τις ταραγμένες εποχές και τις αβεβαιότητες της ζωής και όσα απασχόλησαν παλαιότερα τα πιο σπουδαία ρεύματα συνιστούν το υλικό του Robert Frost.Ο ίδιος σημειώνει. “Η ποίηση ήταν πάντα ένα βήμα στο παρελθόν, μια στιγμή αντίστασης στον χρόνο, μια στιγμιαία παύση κόντρα σε κάθε σύγχυση.”

Ακόμη και αν τα ποιήματά του ακολουθούν τα παραδοσιακά σχήματα και τις φόρμες, μες στους κόλπους του ποιητικού φαινομένου τα πράγματα μετριούνται με ένα σχήμα “εξωτερικού και εσωτερικού δελτίου καιρού”, έτσι που κάτω απ΄τις φαινομενικές περιγραφές των έρημων τόπων να ζουν τα οράματα ενός  της ευτυχίας και της εσωτερικής μας ενδοσκόπησης. Ο Frost ανήκει  σε εκείνους που δοκίμασαν την πίκρα του κόσμου, την ιδεολογική κατάρρευση του καινούριου, τότε 19ου αιώνα. Τίποτε πια δεν έμενε να ειπωθεί, τίποτε να εκφραστεί. Μόνη του διαφορά, ουσιώδης ωστόσο υπήρξε η θετική του στάση απέναντι στη ζωή που τον ξεχωρίζει ανάμεσα σ΄εκείνους που συνέστησαν το ρεύμα του αμερικανικού εσωτερισμού, φιλοδοξώντας εκείνο το είδος της πνευματικής πραγματικότητας που μπορεί και ξεπερνά τα συμπεράσματα όσων στήριξαν την παρατήρησή τους στη μελέτη της εμπειρίας και τις απαντήσεις της επιστήμης.

Ο Frost, ο Emerson και ο Thoreau ανήκουν σ΄εκείνους που πίστεψαν στην αξία της ατομικότητας έξω και πέρα από κάθε συλλογικότητα.Ο ίδιος, συντηρητικός στις πολιτικές του πεποιθήσεις, δεν εντάχθηκε σε καμιά πτέρυγα, παράμενοντας αντίθετος σε κάθε ομαδοποίηση. Μια τέτοια στάση καταδικάστηκε τη δεκαετία του 1930, όταν οι συγγραφείς πίστευαν και υπερασπίζονταν τον πολιτικό ακτιβισμό. Ο Frost θεωρήθηκε απομεινάρι ενός παλιού καιρού  και συχνά τέθηκε στο περιθώριο ως δείγμα μιας εποχής που εξαντλήθηκε.Ο ίδιος απάντησε με τη διδακτική του ποίηση, μεταγγίζοντας τις αξίες του στις επόμενες γενιές. Αναγνωρισμένος πια θα δοθεί εξολοκλήρου στη διδασκαλία, στελεχώνοντας τα πανεπιστήμια του Harvard, του Dartmouth, του Vermont. Ως το τέλος της ζωής του θα ταξιδέψει σ΄όλόκληρη την αμερικανική επικράτεια διαβάζοντας τα ποιήματα που τον ανέδειξαν σε μια απ΄τις πιο σπουδαίες μορφές της παγκόσμιας λογοτεχνίας.

 

[4]Οι άνθρωποι στις όχθες

κοιτούν πάντα όλοι τους προς την ίδια κατεύθυνση.

Περιφρονούν την ξηρά,

ολημερίς το βλέμα τους ταξιδεύει στα νερά.

Καθώς το πλοίο περνά

το τρομερό του κήτος

ολοένα και περισσότερο αποκαλύπτεται.

Η βρεγμένη γη καθρεφτίζει τον γλάρο.

Η θάλασσα αλλάζει όψεις

γιατί η αλήθεια μπορεί να κρύβεται παντού.

Το νερό κατακτά τις ακτές

και όλοι στρέφουν τα νώτα τους στη θάλασσα.

Η ματιά τους δεν φτάνει μακριά,

δεν είναι βαθιά η ματιά τους.

Όμως πότε τούτο το πνεύμα

κέρδισε την ομορφιά των τοπίων;

 

Σ΄όλη του την ποίηση, τη σκοτεινή και την πληγωμένη, ο Frost γύρεψε μια άλλη γαληνεμένη του εκδοχή, ακόμη και αν γνώρισε καλά, μ΄όλη τη συνείδηση του ενεργή πως ετούτος ο εαυτός ποτέ δεν θα κατορθωνόταν. Η γνώση αυτής της ήττας αρκεί για να αναδειχθεί σήμερα ο Frost ως μία απ΄τις πλέον εμβληματικές και ειλικρινείς μορφές της τέχνης.

[1]    Τα αποσπάσματα προέρχονται απ΄τη μετάφραση του κειμένου του Robert Frost με τίτλο “The Figure A Poem Makes”. Το κείμενο δημοσιεύεται το 1939 στην ανθολογία προς τιμήν του ποιητή “The Collected Poems of Robert Frost”.

[2]    “Stopping by Woods on A Snowy Evening” (ποίηση)

[3]    Τα αποσπάσματα προέρχονται απ΄τη μετάφραση του κειμένου του Robert Frost με τίτλο “The Figure A Poem Makes”. Το κείμενο δημοσιεύεται το 1939 στην ανθολογία προς τιμήν του ποιητή “The Collected Poems of Robert Frost”.

[4]    “Neither Out Far Nor In Deep” (ποίηση του Robert Frost)