“Αγία, η σύνθεση”, λίγα λόγια για την Ελένη Καραϊνδρου

24grammata.com/μουσική

γράφει ο  Απόστολος Θηβαίος

Σύνθεση. Ο άγιος όρος, η κορυφαία επιδίωξη των ανθρώπων, των εποχών, η στόχευση η ενσυνείδητη ή πάλι εκείνη η φυσική ροπή που επιβάλεται διά νόμων ανεξιχνίαστων, οδηγώντας στις πιο σύνθετες, τις πιο πλήρεις και ευτυχισμένες δομές. Με τον όρο ετούτο εννοούμε τη δημιουργία ενός συνθετότερου, οργανικού συνόλου από άλλα απλούστερα ή μεμονωμένα στοιχεία. Η πίστη στη δομή, η πεποίθηση ενός οράματος, ενός ήχου, μιας χρωματικής συχνότητας καθιστά τη σύνθεση τη μόνη της δημιουργίας διέξοδο. Σε κοινωνικό, τεχνικό, καλλιτεχνικό ή σε κάθε άλλο επίπεδο ανθρώπινου και ενεργητικού στοχασμού η σύνθεση διατηρεί την καθολική σημασία της, μια επιβεβαίωση της καταφατικής της επίδρασης σε όλες τις ανθρώπινες εκφάνσεις. Ετούτα, μόνο, δίχως να εμπλεκόμαστε σε αιτιολογήσεις ή μια στείρα επιχειρηματολογία, δίχως σκοπό, καθώς σε ορισμένες, εξέχουσες περιπτώσεις η δυναμική των πραγμάτων και των εννοιών καθίσταται απλά αδιαμφισβήτητη.
Με τούτο τον όρο, με την ευρύτατη και καθολική σημειολογία της σύνθεσης μπορεί κανείς να ερμηνεύσει τα ζητήματα της τέχνης. Στο χώρο αυτό, όσο σε κανέναν άλλο τομέα της ανθρώπινης δράσης, το άτομο υπακούει στη στοχοθέτηση μιας πρότυπης δομής, ενός σχήματος του οποίου η ένταση και η νοηματική του μπορεί να συγκριθεί πια επί ίσοις όροις με τη μόνη, δομική πληρότητα. Τη φυσική. Ειδικότερα σε μια επιδίωξη συναισθηματικής φόρτισης, υψηλότερης από όσα δύναται να περιγράψει η λογική και η ευαισθησία του ανθρώπου, η σύνθεση αποκαλύπτει και σηματοδοτεί το όριο της ανθρώπινης, συναισθηματικής φιλοδοξίας. Μόνο μέσω της σύνθεσης, της ποίησης, είναι δυνατόν να αποκαλυφθούν τα ξαφνικά εκείνα σύμπαντα. Εκείνα που η αναλυτική διαδικασία κατορθώνει να ερμηνεύσει και να καθιερώσει ως αξιώματα η επιστημονική έρευνα.

συναυλία της Ελένης Καραϊνδρου στις Πρέσπες 25-08-2003

Δεν είναι λίγοι, εκείνοι οι δημιουργοί οι οποίοι επέτυχαν να συλλάβουν και να υλοποιήσουν το σχέδιο ενός συνθετότερου πλαισίου, ικανού να προσεγγίσει το ανείπωτο, το αμορφοποίητο, το υψηλό, εκείνο το οποίο πάντοτε συνιστούσε το θολό, ανθρώπινο όριο. Πρόκειται για καλλιτεχνικές ιδιοφυίες, δημιουργούς ικανούς να επαναφέρουν στο φως τη σκοπιμότητα των διαχρονικών, διαψευσμένων προσδοκιών, εκείνων που διακατέχονται από την εξοχότητα των αρχαίων μνημείων, ξεπερνώντας τη σηπτική δυναμική μιας αποτρόπαιας λήθης. Οι άνθρωποι αυτοί για τους οποίους σε τούτο το σχόλιο γίνεται λόγος αποτελούν αντένες, σηματωρούς του βασικότερου αποστάγματος, όλων των ανθρώπινων εποχών. Και έτσι με την πενία των μέσων, -διότι δεν είναι δυνατόν να υπάρξει μέσο προικισμένο με την προσέγγιση της πληρότητας-,αγγίζουν τις μυστικές χορδές του κόσμου, εκείνες που πάλλονται, υπακούοντας στη συντελεσμένη φιλοδοξία μιας διαρκώς ενταντικής συγκίνησης, όσες αποτελούν τους ασύρματους δέκτες της ψυχολογικής ιστορίας του ανθρώπου. Εκείνης που δεν γράφεται με όρους ρεαλιστικούς, αλλά καταγράφεται υποσυνείδητα, διατηρώντας στο ακέραιο την παρθενικότητα και το μεγαλείο της. Τίποτε λιγότερο για όσα διαμορφώνουν την ανθρώπινη ψυχή.
Ακριβώς ετούτο την τελευταία, περιφραστική επίδραση της καλλιτεχνικής σύνθεσης, της κατοχύρωσης μιας δημιουργικής κορυφής μπορούμε να βεβαιώσουμε πως ελάχιστοι κατόρθωσαν, μιλώντας σε επίπεδο εντοπιότητας. Με άλλα λόγια η ελληνική, καλλιτεχνική δημιουργία συνέλαβε μεμονωμένες φορές την κοσμική απαίτηση του ανθρώπου, την υπερβατική του στόχευση πλήρωσε σε πλείστες των περιπτώσεων. Φωνές, χρωστήρες, πνευστές και έγχορδες μελωδικότητες φάνηκαν να αντιλαμβάνονται τα ανθρώπινα βάθη, τις ανεξερεύνητες κοίτες, προσδίδοντας στην ελληνική τέχνη, όχι μόνον εκείνη του αρχαίου παρελθόντος , μα και στη σύγχρονη, το χαρακτήρα μιας επιτυχούς απόπειρας. Στον τομέα της μουσικής, υπήρξαν αρκετές οι τεχνοτροπίες, οι νέες προτάσεις, οι διαφορετικές προσεγγίσεις του ήχου. Άλλοτε βιομηχανικός, άλλοτε πάλι τρυφερά λαϊκός, εθνοκεντρικός ο μουσικά παραγόμενος ήχος, διέθετε μια σπουδαία κληρονομιά μα και εκφραστές με την εξερευνητική διάθεση να ανιχνεύσουν νέες οδούς. Η κοινή γνώμη βέβαια εξετίμησε περισσότερο το λαϊκό δημιούργημα, ίσως γιατί εκείνο φέρει μια συγκίνηση, πλησιέστερη προς τα πρότυπα της μάζας, εννοώντας ως τέτοια την πληθυσμιακή, ταξική υπεροχή μες στην κοινωνική δομή του τόπου μας.
Η Ελένη Καραίνρου ανήκει λοιπόν στους κληρονόμους εκείνων οι οποίοι πρότειναν και πέτυχαν να συνθέσουν μια μουσική σήμανση, ικανή να ταυτιστεί με τα αισθητικά ζητούμενα του λαού μας. Γεννημένη κοντά στη Ναύπακτο, στο χωριό Τείχιο της Φωκίδας, με τα απομεινάρια των αρχαίων τοιχείων, η Καραίνδρου μπόρεσε να εκτιμήσει συναισθηματικά εκείνη την ιστορική απόχρωση που κατέρχεται, καθώς η Περσεφόνη από τις απελπισμένες εποχές της μνήμης μας. Οι σπουδές της στην ιστορία, αλλά και η φυσική κλίση της προς το μουσικό δρώμενο, επιβεβαιώνουν την ευεργετική δράση του όρου, με τον οποίο καταπιαστήκαμε επιδερμικά μεν, αλλά ξεκάθαρα στην εισαγωγή του σχολιασμού μας. Η συνθέτης άρχεται από τόπο ελληνικό και ίσως για τούτο καταννοεί τα θλιβερά τοπία του ελληνισμού και των θεμελιωδών αξιών του, όπως παρουσιάζονται συμβολοποιημένα μες στο έργο του πρόσφατα εκκλειπόντος Θόδωρου Αγγελόπουλου.
Με αφετηρία «Το χρονικό μιας Κυριακής» το 1975, η Ελένη Καραίνδρου εισάγεται στο μουσικό χώρο. Ακολουθούν οι συνεργασίες της με τον Θόδωρο Αγγελόπουλο. Το 1986 ο «Μελισσοκόμος», το «Ταξίδι στα Κύθηρα», «Τοπίο στην Ομίχλη», «Το μετέωρο Βήμμα του Πελαργού», «Μια αιωνιότητα και μια μέρα», «Το λιβάδι που δακρύζει», «Η σκόνη του χρόνου.» Συνθέσεις προικισμένες με την φιλμογραφική ευρύτητα του σπουδαίου σκηνοθέτη, μουσικές τοπογραφίες ικανές να εκφράσουν με μια θαυμάσια αυτοτέλεια τα συναισθηματικά υποννοούμενα του δημιουργού.Η μουσική της Καραίνδρου κατορθώνει εκείνο το οποίο ο λόγος πολλές φορές ευτύχησε να πλησιάσει μα στερήθηκε εκείνων των σιωπών που δεν μπορούν να περιγραφούν με τρόπο αλλιώτικο, σιωπών που αναίρεσαν διά παντός την επιδίωξη του λόγου και αποτέλεσαν τη βάση για τον πιο τρυφερό και ώριμο ρεαλισμό της εγχώριας λογοτεχνίας μας.Με άλλα λόγια η Καραίνδρου κατόρθωσε να εκπληρώσει τον ονειροπόλο σκοπό της τέχνης, την υπερβατική αναγκαιότητα την οποία πρότεινε ο υπερρεαλισμός, δοσμένη όμως με όλο το συναίσθημα και τη μεγαλοπρέπεια που της πρέπει. Καθώς σε κάθε ανθρώπινη επιδίωξη. Η εσωτερική κίνηση, ενδεικτική του πάθους της δημιουργού, το θάρρος της να πλευρίσει στις πιο απόκρημνες, ψυχικές ακτές αποκαλύπτουν μια δημιουργό, η οποία καθώς σημειώνει ο Γιώργος Δουατζής «πλησίασε τους γενναίους.»
Η ημερολογιακή σύμπτωση της γέννησής της, συνιστά απλά μια αφορμή να καταστεί παραδεκτό το υψηλό φρόνημα της δημιουργού, το μουσικό της ταλέντο που είναι ταυτόχρονα ταλέντο εμβάθυνσης στα ανθρώπινα σκοτάδια, τα πιο ανεξιχνίαστα. Οι ειδικευμένοι μελετητές του μέλλοντος θα αποδώσουν τεχνικά και εμπειριστατωμένα τα εύσημα στη δημιουργό Ελένη Καραίνδρου. Μα καθώς τούτη η μορφή οδηγείται από κορυφή σε κορυφή, καθώς μας προικίζει με τοπία αλλοτινά, αθέατα, ας μας επιτραπεί μία ειλικρινής και απλόχερη δήλωση εκτίμησης και θαυμασμού για το έργο του ενός που μαιρεύει τις λύπες των πολλών,τις δικές μας λύπες, τις δικές μας άγριες θάλασσες.  Ο συγχρωτισμός της παράδοσης με την καινούρια θέαση του κόσμου, η καταγραφή μουσικών προσωπογραφιών ανάλογων με εκείνες τις απαλές διαγραμμίσεις των κοριτσιών του Γουναρόπουλου, η μουσική που αναιρεί το δυστυχισμένο ενδιαφέρον μας για το θάνατο, η σύνθεση που μας βοηθά απλά να ζήσουμε. Χαρακτηριστικά όλα ετούτα του μουσικού φαινομένου που ονομάζεται Ελένη Καραίνδρου.