Αλμανάκ Γραμμάτων 2015 – Ο Γκύντερ Γκρας –

γράφει ο Απόστολος Θηβαίος

Διαβάστε όλες τις επιφυλλίδες του Απόστολου Θηβαίου στο 24grammata.com κλικ εδώ

Συνηθίζεται κοντά στο τέλος του έτους περιοδικά και μέσα ενημέρωσης να αναμασούν όλα εκείνα τα μικρά και τα μεγάλα γεγονότα που χαρακτήρισαν το έπος του χρόνου που τελειώνει. Θάνατοι, δολοφονίες, ατυχήματα ή εκατόμβες νεκρών, πολιτικές πτώσεις και θυελλώδεις αποφάσεις εθνικών κυβερνήσεων, επιστημονικές πρόοδοι και τομές στον τρόπο λειτουργίας της ανθρώπινης κοινωνίας. Είναι τόσα εκείνα που συμβαίνουν μες στους κόλπους της ζωντανής μας ιστορίας. Αυτή η μνήμη, νωπή ακόμη και ακατέργαστη πρόκειται να συγκροτήσει αύριο τις σελίδες της σύγχρονης ιστορίας, να ερμηνεύσει τα γεγονότα που προσμένουν τον κόσμο μας.
Το ηλεκτρονικό περιοδικό 24γράμματα παρουσιάζει ορισμένα από τα γεγονότα εκείνα που θα μπορούσαν να επηρεάσουν περισσότερο από κάθε τι άλλο τομείς όπως οι τέχνες, η συνοχή της επιστημονικής κοινότητας εμπρός στις μικρές και τις μεγάλες τομές, η ίδια η παγκόσμια κοινότητα και οι επίκαιροι όροι της κοινωνικής πραγματικότητας. Ίσως να παραγνωριστούν ορισμένα απ΄εκείνα τα γεγονότα που συγκλόνισαν την ανθρωπότητα. Ίσως να παραλειφθούν οι θάνατοι που κατέστησαν ενδεχομένως φτωχότερη τη ζωή μας, εντούτοις όσα απ΄τα θυελλώδη γεγονότα του 2015 περιλαμβάνονται σ΄αυτό το εν προόδω αφιέρωμα, είναι βέβαιο πως θα εκτιμηθούν στο μέλλον περισσότερο, αποκτώντας μεγαλύτερη δυναμική απ΄ εκείνη που τους επιφύλασσε τούτο το έτος. Ώσπου το 2015 καταχωρηθεί στις σελίδες της ιστορίας ας παρακολουθήσουμε τ΄απόφωνα του έτους που σηματοδοτεί ήδη 15 χρόνια στην καρδιά μιας νέας χιλιετίας.
Ο Γκύντερ Γκρας, ο τιμημένος με Νόμπελ λογοτεχνίας Γερμανός λογοτέχνης που άφησε την τελευταία του πνοή τούτο το έτος προέβη στην παραδοχή πως υπήρξε μέλος του φοβερού, ναζιστικού τάγματος SS.
Η δημόσια ομολογία του πως υπηρέτησε κάποτε στη στρατιωτική ελίτ του τρίτου ράιχ έρχεται μερικούς μήνες πριν τη δημοσίευση των αναμνήσεών του από εκείνη την εποχή. Προσπαθώντας να ερμηνεύσει αυτό το στοιχείο του παρελθόντος του, δηλώνει στη γερμανική εφημερίδα Frankfurter Allgemeine: «Η παρατεταμένη σιωπή τόσων χρόνων υπήρξε η αιτία αυτού του βιβλίου. Έπρεπε πια να ειπωθεί.»
Οι αναμνήσεις του αλλά και μετέπειτα εργασίες του παραχώρησαν στον Γκύντερ Γκρας το ρόλο της συνείδησης για την εποχή του. Ο ίδιος αποτέλεσε έκτοτε κορυφαίο στέλεχος εκείνης της ομάδας που επεδίωξε το συμβιβασμό με το παρελθόν.
Ως έφηβος κατατάσσεται εθελοντικά στο τάγμα εφόδου SS. «Ήταν ένας τρόπος για να αποδράσω απ΄το πατρικό περιβάλλον. Απ΄αυτή τη γωνιά, απ΄αυτή την πόλη. Υπηρετούσα όπως όλοι τη θητεία μου και έπειτα, δίχως τίποτε να αντιληφθώ, έφθασε στην Δρέσδη η απόσπασή μου για το ναζιστικό τάγμα.»
Τα SS είναι στενά συνδεδεμένα με τα απάνθρωπα στρατόπεδα συγκέντρωσης, των οποίων ανέλαβαν την περιφρούρηση καθ΄όλη τη διάρκεια της λειτουργίας τους και ως την τελική πτώση των ναζί. Ο ρόλος τους είχε ως αποτέλεσμα τα μέλη του τάγματος να δικαστούν ως εγκληματίες πολέμου στην ιστορική δίκη της Νυρεμβέργης.
Μ΄αυτό το μικρό κείμενο μεταφρασμένο από την βρετανική εφημερίδα The Guardian αποτίουμε φόρο τιμής στον μεγάλο ποιητή και στοχαστή Γκύντερ Γκρας. Η παραδοχή του αλλά και η γενικότερη, πνευματική συνεισφορά του τον περασμένο αιώνα δικαίως τον κατατάσσουν στις πλέον, εμβληματικές μορφές της ευρωπαϊκής λογοτεχνίας. Η βράβευσή του με το νόμπελ λογοτεχνίας επιβεβαιώνει το ήθος και την ποιότητα μιας εργασίας με σαφείς αναγωγές στο γερμανικό, προσωπικό του παρελθόν αλλά και την επικαιρότητα, τομέα με τον οποίο ο Γκρας πάντοτε καταπιάστηκε. Το ποίημα για την Ελλάδα της οικονομικής και κοινωνικής κρίσης λίγο καιρό πριν το θάνατό του αποδεικνύει πως ο ίδιος ποτέ δεν αποστασιοποιήθηκε απ΄την επικαιρότητα, διατυπώνοντας τους όρους της τέχνης του μες στη σκληρή, ανθρώπινη πραγματικότητα. Ο Γκρας ανήκει στους ήρωες μιας θυελλώδους εποχής. Και είναι ήρωας όχι γιατί μονάχα αντιστάθηκε στην πατρική εξουσία, αποζητώντας την ίδια τη ζωή του αλλά και διότι προς το τέλος του βίου του και ενώ απολάμβανε τις τιμές και τη δόξα που του αναλογούσε εκείνος δεν έχασε σε κανένα βαθμό την αίσθηση της κοινωνικής δικαιοσύνης. Και έτσι, με τον ίδιο απλό τρόπο που χτυπούν τα παιδιά το ταμπούρλο όταν παρελαύνουν ορμητικά, λίγο πριν τον έρωτα και τον πόλεμο, συγκλονίζει και διδάσκει με αυτό το βαθύ αίσθημα αυτογνωσίας και ήθους.
Ο θάνατος του Γκύντερ Γκρας στ΄αλήθεια φτώχυνε την παγκόσμια λογοτεχνία. Τα έργα του τιμούν τη ρήση του Σίντ Κόρμαν όταν επισημαίνει πως ποίηση καθίσταται η συνομιλία που αλλιώς δεν θα μπορούσαμε ποτέ να κάνουμε. Η ζεστασιά και το αίσθημα ειρήνης που ποτέ δεν θα κατακτούσαμε αν άλλη ήταν η ουσία της ποίησης απ΄εκείνη που πρότεινε και τίμησε με συνέπεια ο Γκύντερ Γκρας.