ΣΤΕΦΑΝ ΤΣΒΑΙΧ. Ν. Βατόπουλος. Μ΄αφορμή μια έκδοση

ΣΤΕΦΑΝ ΤΣΒΑΙΧ
Ν. Βατόπουλος. Μ΄αφορμή μια έκδοση

γράφει ο  Απόστολος Θηβαίος.

Διαβάστε όλες τις επιφυλλίδες του Απόστολου Θηβαίου στο 24grammata.com κλικ εδώ

Ο Νίκος Βατόπουλος στην Καθημερινή της εικοστής τρίτης Αυγούστου επισημαίνει:  Μπορεί να μην ζήσαμε ένα 1914 και να το έχουμε σύνορο, τομή, ρήγμα και αφετηρία, αλλά έχουμε πολλά, μικρά και λιγότερα μικρά 1914 για να μας υπενθυμίζουν ότι και οι δικές μας γενιές βιώνουν τη βίαιη μετατόπιση ή την ιλιγγιώδη διολίσθηση.
Με αφορμή την ανανεωμένη έκδοση του βιβλίου «Κόσμος του Χθες» του Στέφαν Τσβάιχ ο αρθρογράφος παραθέτει τον τρόπο εκείνο με τον οποίο η λογοτεχνική δημιουργία ενδύεται την ιδιότητα της διαχρονικότητας. Τα γεγονότα των αρχών του αιώνα, τα οποία οδήγησαν σε δύο, αιματηρούς παγκόσμιους πολέμους και μια ριζική ανακατάταξη του παγκόσμιου χάρτη αποδίδουν στον περασμένο αιώνα μια ανυπέρβλητη, ιστορική δυναμική. Πολλές πρωτοπορίες αλλά και αγεφύρωτα χάσματα συνιστούν την κληρονομιά του 20ου αιώνα. Οι κοινωνικές μεταβολές, τα αποτυχημένα, οικονομικά μοντέλα, η θεμελιακή για τα μετέπειτα χρόνια ευρεία βιομηχανοποίηση των μεγάλων, αστικών κέντρων, η διεθνής διπλωματία άλλοτε ανώριμη, κατώτερη των περιστάσεων και άλλοτε πάλι θριαμβευτική, εξασφαλίζοντας τη λύτρωση εμπρός στο φάσμα μιας εμπόλεμης σύρραξης αποτελούν χαρακτηριστικά οδοσήματα των περασμένων δεκαετιών. Η νέα χιλιετία πασχίζει να βρει το βηματισμό της. Σε μερικά χρόνια από σήμερα οι νέοι χάρτες θα κοσμούν τα διεθνή γραφεία, αποτυπώνοντας γεωπολιτικά τις μελλοντικές, πολεμικές αφορμές. Οι ανακατατάξεις που λαμβάνουν χώρα σε ολόκληρο τον πλανήτη θα διαρκέσουν για μερικές ακόμη δεκαετίες ώσπου να καθιερωθούν τα νέα σχήματα.
Μια αναψηλάφηση της ζωής στις αρχές του 20ου αιώνα θα αποδείκνυε πως ετούτο το πνεύμα της αλλαγής δεν μπορεί παρά να συγχρονίζεται σ΄απόλυτο βαθμό με τις νέες διεκδικήσεις και τα πλέον επίκαιρα οράματα. Ο Βατόπουλος αν επιλέγει το βιβλίο του αυτόχειρα Τσβάιχ, το πράττει προκειμένου να αποδείξει τις αναλογίες ανάμεσα στις εποχές και τους ανθρώπους τους. Η πρώτη ακμή και ύστερα η φριχτή συντριβή που αποκαλύπτει στον κόσμο το πιο προβληματικό του σχήμα. Οι κοινωνικές αλλαγές δεν θα μπορούσαν να επέλθουν παρά με τη βία. Απαραίτητο συστατικό κάθε ιδεολογίας που σέβεται τον εαυτό της, η βία συνδιαλλέγεται με τα πρόσωπα και εξωθεί την ιστορία στην πιο ακραία συνέχειά της. Το 1914 του Βατόπουλου, εκατό χρόνια μετά ανταποκρίνεται στη φοβερή κρίση της νέας χιλιετίας, επιβεβαιώνοντας αυτά τα αιώνια ταμπλώ βιβάν που συνοψίζουν την ανθρώπινη παρουσία και τόσο εξακολουθούν να συναρπάζουν. Με τις ρωγμές της η κάθε εποχή αναζητά τον συγγραφέα, τον ιστορικό και τον πιστό της καθημερινότητας για να ανελιχθεί, εξαντλώντας κάθε της ευκαιρία. Στον αυτόχειρα συγγραφέα Στέφαν Τσβάιχ ο Βατόπουλος αναγνωρίζει τις προφητικές εκείνες επισημάνσεις, οι οποίες θα μπορούσαν να καθορίσουν την επανάληψη της ιστορίας δικαιώνοντας για πάντα της γενιά της Κασσάνδρας. Αυτά τα 1914 στα οποία ανατρέχει ο Νίκος Βατόπουλος είναι εποχές ορόσημα, μικρές μετατοπίσεις του κόσμου προς τη μια ή την άλλη κατεύθυνση, αποκαλύπτοντας το βηματισμό και τα τραύματα μιας εποχής που ακολουθεί τα ίδια αυτά βήματα, προχωρώντας στο τέλος της εφηβείας της. Αυτά τα 1914 με την απροσδόκητη σημασία τους έρχονται να συμπληρώσουν τη μακρά περίοδο αυτού του κόσμου, που ΄ρχεται και χάνεται σαν άνεμος,πάντα ίδιος, έξω και πέρα απ΄όλες τις τεχνικές μονομέρειες.
Η φωτογραφία του Τσβάιχ στο άρθρο της εφημερίδας αποκαλύπτει τον άνθρωπο που κατέστρωσε και εκτέλεσε την αναπαράσταση της εποχής του.Αυτός ο άνθρωπος του μεσοπολέμου στάθηκε παρών σε ιστορικές συγκυρίες. Όμως αυτή του η γνώση δεν τον εμπόδισε ώστε να φθάσει ακόμη μακρύτερα, σκιαγραφώντας τα στοιχειώδη των μελλοντικών καιρών. Η ταριχευμένη αισθητική μιας βαθιά γερασμένης ηπείρου θα καταστεί ο μόνος τρόπος για τη φοβερή υπενθύμιση που επανέρχεται δριμύτερη στην εποχή μας, έχοντας με βεβαιότητα διανύσει τόσους σκληρούς αιώνες. Αυτή είναι που ερεθίζει Ο 21ος αιώνας είναι πρωτίστως οι άνθρωποι που τον οριοθέτησαν, καθορίζοντας κάθε φορά τη στάθμη και την υγεία ενός παγκόσμιου πολιτισμού. Ο Τσβάιχ διασώζει με φιλοδοξίες εκπαιδευτικές τον παλμό της ζωής του, ζώντας το τέλος της Μεσευρώπης. Αυτή είναι η βασική του κοινωνία. Η συγκίνησή του κρίνεται πρωτίστως ελεύθερη. Πάντα φορτισμένη, στο μέσον μιας συγκλονιστικής, ψυχολογικής σχεδόν παρόρμησης.
Ο Νίκος Βατόπουλος καταλήγει, όχι τυχαία. Είναι ο κόσμος του Τσβάιχ. Ο κόσμος ο δικός μας.Που επαναλαμβάνεται με τις αδυναμίες και τις ακμές του.