Το τραγούδι του Χουάν Μουράνια Χ. Λ. Μπόρχες

Το τραγούδι του Χουάν Μουράνια

Χ. Λ. Μπόρχες

Το τραγούδι του Χουάν Μουράνια

Χ. Λ. Μπόρχες

Θα τον ανακαλύπτουν ξανά και ξανά. Η μεγάλη του μοναξιά, η σπουδαία του αγάπη για τον έναν και απαράλλαχτο πάντα άνθρωπο, η καρδιά του που περιέχει εσένα και εμένα, ή μια ολόκληρη πολιτεία τον κρατούν κάτι παραπάνω από ζωντανό μέσα μας. Κυρίες και κύριοι ο Χόρχε Λουίς Μπόρχες, τυφλός, ερωτευμένος με τη ζωή, απ΄τη Χίο ή το Μπουένος Άιρες, ο ακροτελεύτιος στίχος της μοντέρνας ποίησης, μια κατεξοχήν πρόζα. Ένα δείγμα μιας μεταφυσικής και ανεπανάληπτης θεώρησης του κόσμου και των συνθηκών του που εμείς οι ίδιοι υπήρξαμε.

Ο Μπόρχες  δεν διαλέγει καμιά απ΄τις αλήθειες, κανέναν απ΄τους τρόπους που αναγγέλονται αυτές. Τίποτε δεν πηγάζει απ΄τους αφορισμούς του Φλωμπέρ, τίποτε αξιόπιστο και σημαντικό. Ο ίδιος άλλωστε είναι εκείνος που επισημαίνει πως οι λογοτεχνικές σχολές περιορίζουν και ασκούν έναν ιδιότυπο και επικίνδυνο έλεγχο στην λογοτεχνική δημιουργία. Ο σκοπός της τέχνης του Μπόρχες είναι όπως λέει ο ίδιος μονάχα μια απόπειρα παρηγοριάς γι΄αυτήν την αδυσώπητη ροή του χρόνου. Αλήθεια, ως θάνατος και ως αγάπη. Αλήθεια γεννημένη εξίσου για το άτομο και την ιστορία. Ένας εκτυφλωτικός φωτισμός κόντρα σε όλες τις πτυχές του χρόνου. Κάπως έτσι, με καθέναν να περιέχει και να περιέχεται στο φάσμα αυτού του κόσμου, στο μόνο υλικό του Μπόρχες. Ένας άνθρωπος που μέσα σε όλα ανακαλύπτεται και περιέχεται. Αυτός είναι ο ήρωας που τραγουδά ο Μπόρχες καθ΄όλη τη διάρκεια του μνημειώδους έργου του. Απ΄τη μια ο θάνατος που φέγγει ως ύστατο μυστήριο. Ένα μυστήριο που δεν χάνει ποτέ την αποτελεσματικότητά του και δεν παύει να μας αφοπλλίζει αδιάκοπα, χαρακτηρίζοντας όλες μας τις εκδοχές. Μια και μοναδική όμως η ύπαρξη του Μπόρχες που μέσα σε όλα περιέχεται, συνοψίζοντας κάθε μια απ΄τις εκδοχές του αληθινού. Μια και μοναδική η ύπαρξη αυτή που περιφέρεται στους διαδρόμους του Άουσβιτς, στους δρόμους της Τροίας, τους αλλοτινούς κήπους της Εδέμ και του Μπουένος  Άιρες, , το Αούστερλιτς, τις γαλέρες και τα μυστικά της ποίησης εγχειρίδια. Η μοίρα, ο ύμνος της επανάληψης που ορίζει τ΄ανθρώπινα, αγαπητή Γερτρούδη, συνιστά μια αειθαλή συνήθεια αυτού του κόσμου. Ο Μπόρχες που κατέχει περισσότερο από τον καθένα μια μνήμη βαθύτερη απ΄εκείνη των ματιών, ο Μπόρχες που μέσα απ΄το βάθος ενός δρόμου που άνοιξε η παρουσία του, μ΄όλη τη δεξιοτεχνία μιας φούγκας κινείται ανάμεσα στο ειδικό και το γενικό. Μια ιδέα καθαρής αιωνιότητας ανατρέφει την ποίηση του Αργεντίνου δημιουργού και τελικά την εξυψώνει στη θέση που κατέχει σήμερα. Μια ποίηση νερένια, όπως η ανθρώπινη παρουσία, εύθραυστη, ζωτικής σημασίας που διαρκώς αναδεικνύει πράγματα θεμελιώδη.

Η ίδια εκείνη τρυφερότητα που προικίζει με τόση σημασία το ποίημα του “Νέα Αγγλία, 1967” χαρίζει στον Μπόρχες την ικανότητα να λάμνει μες στις ανθρώπινες εποχές, συλλαμβάνοντας κάθε φορά μια πάγια αξία του ρυθμού και της έντασής μας.  Οι κόλποι της δικής μας ειμαρμένης συνιστούν το πεδίο στο οποίο ασκείται ο Χ. Λ. Μ.Πάντα ωραίος, γερασμένος, τυφλός ή απλά με μια όραση φτιαγμένη για άλλους κόσμους και ένα πρόσωπο καταδικασμένο να παραμένει προσωπείο ενός παγκόσμιου πνεύματος. Τραγουδά τη μνήμη της μάχης, σωστό λιοντάρι μες στο αιώνιο εκτυφλωτικό μεσημέρι της ανθρώπινης ιστορίας. Μιας υπόθεσης που μπορεί κάποτε να γίνει παγκόσμια σταθερά, αξία ή ποίηση.Το τραγούδι του Μπόρχες αποτελεί μια πράξη πίστης, μια διαρκώς ανθιστάμενη δύναμη εμπρός στις παραμορφωτικές δυνάμεις του κόσμου και του μυαλού μας. Ποιήματα ορόσημα, στοιχεία ασκήσεων μεταφυσικής που σώζονται για τώρα και για το μέλλον. Ένα είδος προσωπικής ποίησης και αισθητικής ανανεώνει διαρκώς τα ποιήματα του Μπόρχες. Στίχοι φτιαγμένοι απ΄το μέταλλο που συνθέτει τα μεγάλα τραγούδια του κόσμου και του πόνου, στροφές παραδομένες στην παράδοση, το μέτρο και τον νεωτερισμό. Μια θαυμάσια ισορροπία, μια τέχνη που σε διδάσκει να ζεις και να πεθαίνεις Η ελευθερία του Μπόρχες συνιστά ένα φαινόμενο φυσικό, ένα υδατογράφημα του σχήματος που φέρεις εντός σου, κάτι πολύ περισσότερο από μια πρόζα.

Η τριβή με την ποίηση του Μπόρχες αποκαλύπτει στα μάτια του αμύητου μια ιδέα του. Μια υποψία πως ετούτος ο άνθρωπος δεν γεννήθηκε ποιητής μα ποίημα, μια αίσθηση πως απ΄τους κρουνούς του αναβλύζει αλλιώτικα ειπωμένη η παγκόσμια, λαϊκή ιστορία. Ένα ποίημα, ένας κόσμος, μια αυτοκρατορία. Μια ολόκληρη αυτοπροσωπογραφία. Να, τι θ΄ανακαλύψει ο κριτικός του μέλλοντος όταν θα σκύψει στο έργο του Μπόρχες. Ψηφίδες δικές σου και δικές μου, σπαράγματα ιστορίας και ανθρωπιάς, ρεύματα υπόγεια μ΄ονόματα χαμένων οίκων κυλούν μες στο αίμα του Μπόρχες, γίνονται ποιήματα και μας αφοπλίζουν.

Ο δικός μας Αλέξης Ακριθάκης σημειώνει τέχνη είμαι εγώ. Με κανέναν άλλο τρόπο, με καμιά άλλη παραδοχή σαν προϋπόθεση δεν μπορεί κανείς να πλησιάσει, να ερμηνεύσει, να προσεγγίσει το πράγμα που λέγεται ζωή. Αυτή υπήρξε για πάντα η μόνη υποταγή του Μπόρχες. Καμιά άλλη συγκίνηση, καμιά ελπίδα έξω απ΄τον άνθρωπο. Σε κάθε γωνιά του Μπουένος Άιρες κάτι δικό του μας προσμένει.Η ανωτερότητά του είναι πρωτίστως πνευματική. Ένα ποιητικό ανάλογο του Γκόγια,   μια συνείδηση βαθιά αυτού του κόσμου. Όσα σήμερα αναγνωρίζονται στη μορφή και το έργο του Μπόρχες ως θεμελιώδη χαρακτηριστικά του, δεν παύουν να υπομνηματίζουν ένα είδος καθαρής, σχεδόν διάφανης αιωνιότητας. Άλλωστε,  ο Θορ δεν ήταν θεός του κεραυνού, ήταν και ο κεραυνός και ο θεός.