Ιωάννης Σόλαρης, Ερωτοφωτόσχιστος ή Σπουδή στη Χριστιανική Φιλοσοφία και Λογοτεχνία (Αριστοτέλης, Ντοστογιέφσκι, Μπερντιάεφ, Παπαδιαμάντης, Καζαντζάκης)

Ιωάννης Σόλαρης

Ερωτοφωτόσχιστος

ή

Σπουδή στη Χριστιανική Φιλοσοφία και Λογοτεχνία

(Αριστοτέλης, Ντοστογιέφσκι, Μπερντιάεφ, Παπαδιαμάντης, Καζαντζάκης), εκδ. 24γράμματα

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Αντί προλόγου ……………………………………………. 9

Μεταξύ ανατολής και δύσης ………………………. 13

Αριστοτέλης και Χριστιανισμός ……………….. 17

Συλλογιστική πορεία θεωρίας του Αριστοτέλη …………. 18

Πρόσληψη –ερμηνεία θεωρίας του Αριστοτέλη στον

χριστιανικό κόσμο ……………………………………………………… 27

Παράρτημα ………………………………………………… 38

Πηγές ………………………………………………………….. 42

Η αιωνιότητα και μια κρίση ………………………… 45

Ο Ντοστογιέφσκι διαμέσου των ηρώων του ……………… 47

Συνάντηση του Μπερντιάεφ με τον Ντοστογιέφσκι …… 59

Πηγές ………………………………………………………….. 67

Η χαμένη ισορροπία ………………………………….. 69

Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης και Νίκος Καζαντζάκης ….. 73

Η Φόνισσα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη και

ο Ζορμπάς του Νίκου Καζαντζάκη …………………………….. 89

Πηγές ………………………………………………………….. 111

Ο νέος με το φως του έρωτα σχίζει το σκότος των ειδώλων και της αθλιότητας, απαιτεί να αναποδογυρίσει τον κόσμο, να αστραποβολήσει καθένα «πρέπει»!

Η νεανική ψυχή αυτό πρέπει να κάνει και αυτό της πρέπει! Η φιλοσοφία και η λογοτεχνία αναζητούν να κλείσουν την αλήθεια και την ομορφιά μέσα στο συγκεκριμένο έργο, να συλλάβουν το νόημα της ύπαρξης και να επικοινωνήσουν με τον υπόλοιπο κόσμο.

Και αυτή η επιδίωξη δεν μπορεί παρά να ανήκει στη νεανική καρδιά, στη ζέση της νεότητας.

Ο ελληνικός πολιτισμός χαρακτηρίζεται από δύο ου- σιαστικά σημεία: την αφήγηση του συγκεκριμένου και τον κύκλιο χρόνο – τρόπο.

Στη συνάντηση ρωσικής και ελληνικής (ανατολικής) παράδοσης διακρίνουμε την εμμονή στο συγκεκρι- μένο και την αποστροφή του αφηρημένου λόγου. Το “ζωντανό”, το “πραγματικό”, το “συγκεκριμένο”, το “χειροπιαστό” προτιμώνται και από τον ποιητή Γ. Σεφέρη, που χρησιμοποιεί παραδείγματα αντί της αφηρημένης σκέψης (οι “ιδέες”), όπως ακριβώς και ο Σωκράτης.1 Δηλαδή η παράδοση του συγκε- κριμένου έλκει την καταγωγή της από την ελληνική αρχαιότητα.2 Και ο Παπαδιαμάντης συμπληρώνει στους “Χαλασοχώρηδες”: “ὅπου γενικότης, ἐκεῖ καὶ ἐπιπολαιότης”.3 Εκ παραλλήλου διαπιστώνουμε ότι η απόλυτη – η αντικειμενική επιδίωξη καταβιβάζε- ται από τον θρόνο του ιδανικού που ισχύει για όλη την ανθρωπότητα. Αυτό δεν σημαίνει περιφρόνηση του αφηρημένου λόγου, αλλά διαφορά αφετηρίας και προσέγγισης: η ανατολική παράδοση εκκινεί από τα συγκεκριμένα για να καταλήξει στην κα- θολική θεώρηση, ενώ η Δύση αντίθετα ξεκινά να στοχάζεται αφηρημένα, από τα «πρέπει», για να τα εφαρμόσει στα επιμέρους στοιχεία του ανθρώπου και του κόσμου.

Ο Ηρόδοτος (“κύκλος τῶν ἀνθρωπηίων ἐστὶ πρηγ- μάτων..”)4 και ο Αριστοτέλης (“τὰς αὐτὰς δόξας ἀνα- κυκλεῖν γινομένας ἐν τοῖς ἀνθρώποις..”)5 συμφωνούν στο σχήμα της κυκλικής διαδοχής των ανθρωπίνων,όπως και ο Σεφέρης για την τέχνη της Ανατολής (“Η τέχνη αυτή είναι αφηγηματική, κυκλική”).6 Το κύκλιο σχήμα εξηγεί τη συνύπαρξη καλού και κακού, την αλ- ληλοπεριχώρηση όλων, την οικουμενική διάσταση, το συναμφότερον, σε πλήρη αντίθεση με τη δυτική νοοτροπία του κάθετου διαχωρισμού καλών-κακών στοιχείων, καθαρών-ακαθάρτων, της γραμμικής ακολουθίας των γεγονότων.7

Με αυτή την προοπτική ο Αριστοτέλης προβληματίζει τον Χριστιανισμό, ο Ντοστογιέφσκι θεμελιώνει την ελευθερία μαζί με τον Μπερντιάεφ και ο Παπαδιαμάντης συμπίπτει κάπου κάπου όλως παραδόξως με τον Καζαντζάκη. Στο τέλος όλοι – φιλόσοφοι και λογοτέχνες – ενδοκειμενικά και διακειμενικά επικοινωνούν στην ανακάλυψη του μεταφυσικού/υπερφυσικού λόγου.

1 Σεφέρης 1950: 88.

2 «ἀλλὰ οὐκ ἔστιν οὐδείς (άνθρωπος γενικά) , ἀλλὰ Πηλεὺς

Ἀχιλλέως, σοῦ δε ὁ πατήρ..» (Ἀριστοτέλους, Μετὰ τὰ Φυσικά,

1071a 19-22).

3 Παπαδιαμάντης 1989 (Β΄): 453.

4 Ἠροδότου, Α 207,2.

5 Ἀριστοτέλους, Μετεωρολογικά, 339 b 28-30.

6 Η τέχνη των τοιχογραφιών, τα τραγούδια του Διγενή

Ακρίτα, οι ζωγραφιές του Παναγιώτη Ζωγράφου, η γραφή του

Μακρυγιάννη: βλ. Σεφέρης 1950: 88.

7 Ζουράρις 2001: 24-25.

ΣΕΙΡΑ: ΜΕΛΕΤΕΣ (αρ. σειράς 74)

Τίτλος: Ερωτοφωτόσχιστος ή Σπουδή στη Χριστιανική Φιλοσοφία και Λογοτεχνία (Αριστοτέλης, Ντοστογιέφσκι, Μπερντιάεφ, Παπαδιαμάντης, Καζαντζάκης)

Συγγραφέας: Ιωάννης Σόλαρης

Τόπος & Χρονολογία Α΄ έκδοσης: Αθήνα, Φεβρουάριος 2021

Σελίδες: 116

Διάσταση σελίδας: 14x21cm

Γραμματοσειρά: Minion pro

Χαρτί: Chamois 100gr

ISBN: 978-618-20116-38

Εκδόσεις: 24γράμματα / Γιώργος Δαμιανός

Διεύθυνση / Κεντρική Διάθεση:

Λεωφόρος Πεντέλης 77, Χαλάνδρι 152 34

Τηλ.: +30 210 612 70 74

Email: [email protected]

Web site / e-shop: www. 24grammata.com

Copyright © 2021 24γράμματα

H γραφιστική επεξεργασία

έγινε στο ατελιέ γραφικών τεχνών

των εκδόσεων 24γράμματα

(Λεωφ. Πεντέλης 77, Χαλάνδρι, τηλ. 210 612.70.74)

Υπεύθυνη ψηφιακής σελιδοποίησης: Κλαίρη Μπαρόλα

Δημιουργία εξωφύλλου: Κλαίρη Μπαρόλα