Το παλαιό Μακάμ, Γιώργος Χατζημιχελάκης

Τίτλος: Το παλαιό Μακάμ
Υπότιτλος: Το εξωτερικό μέλος του 17ου αιώνα ως προθάλαμος κατανόησης της Ανατολικής μας Μουσικής
Συγγραφέας: ΓΙΩΡΓΟΣ ΧΑΤΖΗΜΙΧΕΛΑΚΗΣ
ISBN: 978-618-83046-0-4

Φιλολογική επιμέλεια: Γεωργία Δαμαλά
Έτος συγγραφής: 2016
Τόπος και Χρονολογία πρώτης έκδοσης: Αθήνα, Φεβρουάριος 2017
Σελίδες: 108
Διάσταση σελίδας: 17x24cm
Γραμματοσειρά: Palatino Linotype, 10’

Εκδόσεις: 24γράμματα / Γιώργος Δαμιανός
Διευθύνσεις / Κεντρική Διάθεση:
α. Πεντέλης 25α και Αίαντος 2α, Βριλήσσια, Αττικής, 152 35
β. Ηρώων Πολυτεχνείου 8,Αγία Παρασκευή, 153 42
Τηλ.: +30 210 612 70 74, +30 210 600 87 50
Email: [email protected]
Web site / e-shop: www. 24grammata.com

περιγραφή του έργου:

“Το Παλαιό Μακάμ”, ολιγοσέλιδη επιτομή μιας ογκώδους διδακτορικής διατριβής, απευθύνεται σε όσους ενδιαφέρονται να αποκτήσουν μιαν ιδέα των θεωρητικών βάσεων του εξωτερικού μέλους, δηλαδή της εξωεκκλησιαστικής μας μουσικής που οι οθωμανικοί χρόνοι την έσμιξαν με την παλαιά θύραθεν μουσική των Βυζαντινών, και που ο απόηχός της έφτασε στον σύγχρονο ελληνικό κόσμο μέσα απότο μικρασιάτικο δημοτικό και αστικό τραγούδι, καθώς και από τα πρώτα ρεμπέτικα, ενώ η σημερινή τάση εσφαλμένα την έχει εκχωρήσει πλήρως στην τουρκική μουσική. Οι βάσεις για την οργάνωση του φθογγικού υλικού, οι κλίμακες και οι τρόποι της μελωδικής διαχείρισής τους, προσεγγίζονται με απλότητα στο πνεύμα των παλαιών θεωρητικών συγγραφέων από τον 17ο έως τον 19ο αιώνα, μέσα από πληθώρα πινάκων και μουσικών παραδειγμάτων, έτσι ώστε να μπορούν να κατανοηθούν και να αξιοποιηθούν από έναν ερασιτέχνη έως έναν  συνθέτη.

από την εισαγωγή του βιβλίου

[…] «Το Παλαιό Μακάμ» το έγραψα ως βοήθημα για όσους ενδιαφέρονται να αποκτήσουν μιαν ιδέα της Μουσικής του Μακάμ, του εξωτερικού μέλους, όπως το ονόμαζαν οι παλαιοί θεωρητικοί μας. Αυτοί μπορεί να είναι μουσικοί, φοιτητές Μουσικολογίας, σπουδαστές και καθηγητές Ωδείων, συνθέτες και μουσικοδίφες. Επέλεξα να εστιάσω σε ένα από τα παλαιότερα ελληνικά θεωρητικά συγγράμματα για το Μακάμ, την Εισαγωγή Μουσικής, του Κύριλλου Μαρμαρινού, επισκόπου Τήνου, Κώδικας 305, έτος χρονολόγησης 1749, Ιστορική και Εθνολογική Εταιρεία Αθηνών (Παλαιά Βουλή). Μελετώντας κατά την διδακτορική διατριβή μου το κείμενο αυτό, ιδίως τους ταξινομικούς μουσικούς όρους του, την ονοματολογία, συμπέρανα την σχέση του με το Kitâbu ‘Ilmi’l-Mûsikí alâ Vechi’l-Hurûfât (Το βιβλίο της γραπτής μουσικής επιστήμης) του προγενέστερού του,μολδαβού πρίγκιπα, λόγιου, συνθέτη και θεωρητικού Δημητρίου Καντεμήρι (ρωσ. ДмитрийКантемир, τουρκ. Kantemiroğlu, 1673 – 1723). Οπότε, η εργασία του Κυρίλλου Μαρμαρινού που γράφτηκε στα μέσα του 18ου αιώνα, μας οδηγεί έμμεσα στον 17ο και παλαιότερα, μιας και ο Καντεμήρις κατά ένα μεγάλο μέρος περιγράφει την μουσική του δικού του παρελθόντος.

Μία αιτία λοιπόν, όχι πρωτεύουσα, της επιλογής μου για την παρούσα εργασία να εστιάσω στον Κύριλλο Μαρμαρινό, είναι αφενός το ότι γραπτώς μας παραδίδει εξελληνισμένη, είτε ορθογραφικά, είτε κλιτικά, την ορολογία της Μουσικής του Μακάμ, αφετέρου το ότι την ταξινομεί σε αντιστοιχία με την θεωρία της Εκκλησιαστικής μας Μουσικής, καθώς και επεξεργάζεται παραδείγματα αυτής της μουσικής στην Εκκλησιαστική μας σημειογραφία της εποχής του. Όμως η κύρια αιτία αυτής μου της επιλογής βρίσκεται στην αδρότητα που διαπίστωσα ότι κατ’ εκείνη την εποχή είχε η Μουσική του Μακάμ ως θεωρία. Αδρότητα που πιστεύω είναι κατάλληλη για κάποιον που για πρώτη φορά προσεγγίζει αυτό το είδος. Και επειδή όπως ανέφερα ο στόχος μου ήταν κυρίως εκπαιδευτικός, πιστεύω ότι εστιάζοντας σε αυτήν την περίοδο για να δώσω μιαν εικόνα του τι είναι Μακάμ, βρίσκομαι πιο κοντά στην απλότητα.

Λίγα λόγια για τον συγγραφέα

Ο Γιώργος Χατζημιχελάκης του Κωνσταντίνου είναι συνθέτης, φιλόλογος και διδάκτωρ μουσικολογίας. Γεννήθηκε στον Πειραιά το 1959. Σπούδασε ανώτερα θεωρητικά με τον Κώστα Κλάββα, βυζαντινή μουσική με τους Κωνσταντίνο Κατσούλη, Βασίλη Νόνη και σύνθεση με τον Θόδωρο Αντωνίου Έχει ασχοληθεί με τον ελεύθερο αυτοσχεδιασμό (συγκρότημα ΕΡΜΑΙ) και την παραδοσιακή μουσική παίζοντας και διευθύνοντας ερευνητικές παραγωγές για το δημοτικό τραγούδι. Έχει συνθέσει πάνω από 200 έργα, έχει δεχτεί παραγγελίες από το Γ’ Πρόγραμμα της Ελληνικής Ραδιοφωνίας, το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, την Ορχήστρα των Χρωμάτων, το Ελληνικό Συγκρότημα Σύγχρονης Μουσικής, την Πειραματική Εθνική Λυρική Σκηνή, από διάφορα συγκροτήματα και σολίστες, θεατρικούς οργανισμούς, κινηματογραφιστές,ενώ τα περισσότερα έργα του έχουν παιχτεί στην Ελλάδα και το εξωτερικό, από σπουδαίους ερμηνευτέςκαι μαέστρους (Θόδωρος Αντωνίου, Μίλτος Λογιάδης, Ιάκωβος Κονιτόπουλος, Σαούλιους  Σοντέσκις, Ευγένιος  Μπουσκόφ). Έγραψε τη μουσική για τις χορογραφίες της Μαρίας Μ. Χορς στις Τελετές Αφής και παράδοσης της Ολυμπιακής Φλόγας του 2000, 2002, 2004 και 2006. Είναι τακτικό μέλος της Ένωσης Ελλήνων Μουσουργών και από το 2001 καλλιτεχνικός διευθυντής στο Δημοτικό Ωδείο Πετρούπολης.