ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΤΕΡΖΌΠΟΥΛΟΣ

σε όλα τα βιβλιοπωλεία και

online https://24grammata.com/product/72433/

Μπορείτε, ακόμα, να τα παραγγείλετε και τηλεφωνικά 210 612 70 74,

αντικαταβολή, κούριερ, παράδοση την επόμενη εργάσιμη

ΔΩΡΕΑΝ ΕΞΟΔΑ ΑΠΟΣΤΟΛΗΣ ΓΙΑ ΟΛΗ ΤΗΝ ΕΠΙΚΡΑΤΕΙΑ.

Για την ΑΤΤΙΚΗ (πλην απομακρυσμένων περιοχών αποστέλλεται αυθημερόν με δικό μας διανομέα ΔΩΡΕΑΝ ΕΞΟΔΑ ΑΠΟΣΤΟΛΗΣ

Η παρούσα μελέτη αποτελεί την προσωπική μου πρόταση πάνω στο θέατρο του Θεόδωρου Τερζόπουλου, πρόταση που στηρίζεται στην πεποίθηση ότι ο σκηνοθέτης, μέσω των παραστάσεών του,
υπηρετεί κατεξοχήν το υπερπολιτισμικό θέατρο. Τούτο σημαίνει ότι πρόκειται για έναν σκηνοθέτη στο μεταίχμιο ή, καλύτερα, στο κατώφλι, σημείο από το οποίο μπορεί να βλέπει ταυτόχρονα το εντός και το εκτός, ώστε με την κάθε του κίνηση, να διαβαίνει αμφίδρομα το κατώφλι, διαρρηγνύοντας τα όρια, τα σύνορα, τις διαφορές και τις διαφορετικότητες.
Υπό αυτή την οπτική, η μελέτη εξετάζει, μέσω των παραστάσεών του, τον άδηλο διάλογο του Τερζόπουλου με την ευρωπαϊκή ή ανατολική καλλιτεχνική δημιουργία, την λαϊκή τέχνη, τις φιλοσοφικές ή κοσμολογικές θεωρήσεις, αλλά και την «πρωτόγονη» σκέψη, διαμορφώνοντας τελικά το παλίμψηστο που συνιστά η εκάστοτε παραστασιακή δημιουργία του.
Μεταφυσικός στη δομή δεν παύει να είναι συμπεριληπτικός στην ουσία, καθώς στις παραστάσεις τους υφέρπουν έντεχνα μετουσιωμένες οι έμφυλες ταυτότητες, το ατομικό και συλλογικό τραύμα, η διαπραγμάτευση του πένθους, οι πολιτισμικές-κοινωνικές συγκρούσεις κ.ά.

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ……………………………………………………………………………………15
Α. Ο Σκηνοθέτης-Γεφυροποιός……………………………………………………..18
Β. Υπερβαίνοντας τα σύνορα…………………………………………………………23
Γ. Η αισθητική του Θεάτρου Άττις………………………………………………..34
Γ1. Το Τέλος του παιχνιδιού (Αγία Πετρούπολη, 2014)…………………35
Γ2. Η Μάνα Κουράγιο και τα παιδιά της (Αγία Πετρούπολη, 2017) 34
Δ. Η ελληνικότητα του Τερζόπουλου…………………………………………….38
Ε. Το υπερπολιτισμικό θέατρο……………………………………………………….39
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ
ΤΟ ΔΙΑΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ ΩΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΠΡΑΞΗ…………………..47
Α. Εισαγωγή…………………………………………………………………………………..47
Α1. Amor (2013)………………………………………………………………………….51
Α2. Νόρα (2019)………………………………………………………………………….54
Β. Προμηθέας Δεσμώτης………………………………………………………………..56
(Ελευσίνα, Κωνσταντινούπολη, Έσσεν, 2010)
Γ. Σκηνικά και θεματικά μοτίβα πολιτικο-κοινωνικών σημάνσεων… 62
Γ1. Σκηνικά μοτίβα………………………………………………………………………62
Γ1α. Άρβυλα και παπούτσια……………………………………………………….63
Γ1β. Κόκκινα ‒ Μαχαίρια…………………………………………………………..65
Γ1γ. Ηχητικά εφέ ‒ Μουσική ‒ Τραγούδια……………………………………67
Γ2. Θεματικά μοτίβα……………………………………………………………………70
Γ2α. Ρευστές ταυτότητες……………………………………………………………70
Γ2α1. Η Κασσάνδρα απευθύνεται στους νεκρούς (2007)…………72
Γ2α2. Αίας, η τρέλα (2004)…………………………………………………73
Γ2α3. Η τελευταία μάσκα-Fallimento (Πάτρα, 2006)……………..73
Γ2β. Η φωτογραφία ως παρουσία του απόντος……………………………..78
Γ2β1. Φασματικές παρουσίες………………………………………………78
Γ2β2. Αντιγόνη (Wilma Theater, Φιλαδέλφεια, 2015)……………..80
Γ2β3. Μάουζερ (Αθήνα, 2009)…………………………………………….82
Δ. Πολιτικά διωκόμενοι: Προμηθέας Δεσμώτης…………………………….87
(Κεντρική Ακαδημία Θεάτρου του Πεκίνου, 2008)
Ε. Εμπόλεμες συρράξεις – Διχοτομημένες πόλεις: Τρωάδες…………..89
(Πάφος, 2017)
ΣΤ. Η καλλιτεχνική μετουσίωση του τραύματος: Τζενίν της Etel
Adnan (2006)…………………………………………………………………………………94
ΣΤ1. Εισαγωγή………………………………………………………………………………94
ΣΤ2. Η ανάγνωση της περφόρμανς………………………………………………..101
ΣΤ2α. Στάση Πρώτη: Το Καφενείο…………………………………………….101
ΣΤ2β. Στάση Δεύτερη: Μετανάστες…………………………………………..103
ΣΤ2γ. Στάση Τρίτη: Έξοδος κινδύνου…………………………………………111
ΣΤ2δ. Στάση Τέταρτη: Αγνοούμενοι…………………………………………..112
Στ2ε. Στάση Πέμπτη: Παρατηρητής…………………………………………..115
ΣΤ2στ. Στάση Έκτη: Θεατής…………………………………………………….116
Στ2ζ. Στάση Έβδομη: Αναγνώστης…………………………………………….118
ΣΤ2η. Έξοδος…………………………………………………………………………119
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ
Ο ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΚΑΙ Ο ΓΝΩΜΩΝ………………………………………………………121
Α. Εισαγωγή…………………………………………………………………………………121
Α1. Paska Devaddis (Σαρδηνία, 1999)……………………………………….126
Α2. Έρημος (Σαρδηνία, 2008)……………………………………………………129
Β. Ο Κάρολος Κουν και τα όρια…………………………………………………..132
Γ. Ο Θεόδωρος Τερζόπουλος και η συμπαντική σκηνή……………….135
Δ. Το κατώφλι και η διάβαση……………………………………………………….140
Δ1. Βάκχες (Δελφοί, 1986 – Ντύσσελντορφ, 2001) – Διόνυσος (Μπο-
γκοτά, 1998)………………………………………………………………………………142
Δ2. Νόρα (2019)………………………………………………………………………..152
Δ3. Άμλετ. Μια μαθητεία (2001)……………………………………………….156
Ε. Ο Παγκόσμιος Άνθρωπος: συμφυρμός των αντιθέτων……………158
ΣΤ. Η σκηνοθεσία ως πολιτισμικό παλίμψηστο: διακειμενικές-δια-
πολιτισμικές διαστρωματώσεις. ………………………………………………….160
ΣΤ1. Ιαπωνικό θέατρο………………………………………………………………162
ΣΤ1α. T. Suzuki ‒ “dépaysement”……………………………………………..163
ΣΤ1β. Θέατρο Butoh………………………………………………………………166
ΣΤ1γ. Κάθοδος (Αθήνα, 1999) – Ηρακλέους Κάθοδος (Κωνσταντινούπο-
λη, 1999)……………………………………………………………………………….167
ΣΤ2. Antonin Artaud: σε αναζήτηση της συμπαντικής ύπαρξης.170
ΣΤ3. Βασίλης Ζιώγας: ο Μύθος και ο Αιώνιος Άνθρωπος…………172
ΣΤ4. Σουπρεματισμός ‒ Γερμανικός εξπρεσιονισμός ‒ Bauhaus: μυ-
στικιστική αρμονία και μεταφυσική γεωμετρία………………………….174
Ζ. Μοτίβα επί σκηνής…………………………………………………………………..184
Ζ1. Το κουκούλι: μεταμφίεση ‒ μετάλλαξη: Μήδειας Υλικό (Αθή-
να-Μόσχα, 1996) ‒ Κουαρτέτο (Αθήνα, 1989 – Μόσχα, 1993), Το Στε-
φάνι (2000) ‒ Κανών (1994)……………………………………………………….184
Ζ2. Το Δίκωλον: η εναλλαξιμότητα ζωής και θανάτου: Αντιγόνη
(Teatro Olympico, Βιτσένζα, 1994 ‒ Wilma Theater, Φιλαδέλφεια,
2015 – Κεντρική Ακαδημία Θεάτρου, Πεκίνο, 2011)………………….189
Η. Η γεωμετρία της σκηνής…………………………………………………………192
Η1. Το τρίγωνο: Μήδειας υλικό (1996) ‒ Κουαρτέτο (1989)……….193
Η2. Ο κύκλος και οι διαγώνιες: Βάκχες (Δελφοί, 1986) ‒ Πέρσες (Θέ-
ατρο Μέγιερχολντ, Μόσχα, 2003 ‒ Κωνσταντινούπολη-Επίδαυρος,
2006) ‒ Αντιγόνη (Πεκίνο, 2011)………………………………………………..195
Η3. Η σφαίρα…………………………………………………………………………….204
Η4. Ο κύκλος και το τετράγωνο:
Η Λήθη (2002) ‒ Κουαρτέτο (1989)……………………………………………205
Η5. Ο κύβος και ο κύλινδρος. Αντιγόνη (Wilma Theater, 2015) ‒ Βάκ-
χες (Electrotheatre Stanislavski, Μόσχα, 2015 ‒ National Performing
Arts Center, Ταϊπέι, 2016)………………………………………………………….209
Η6. Προμηθέας Δεσμώτης (1995-96): οικοδομώντας τη συμπαντική
σκηνή. ………………………………………………………………………………………212
Η7. Mademoiselle Julie (2008): το στημόνι και το υφάδι…………….220
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ
ΑΦΩΝΙΑ, ΗΧΟΛΑΛΙΑ, ΓΛΩΣΣΟΛΑΛΙΑ ΩΣ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΗ
ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΥΠΕΡΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΟΥ ΘΕΑΤΡΟΥ …………………………231
Α. Εισαγωγή ………………………………………………………………………………..231
Α1. Ρυθμικότητα και ελλειπτικός λόγος……………………………………234
Α2. Η ηχητικότητα στη διεθνή σκηνή……………………………………….237
Α3. Αίας, η τρέλα (2004)…………………………………………………………..239
Β. Το εξελικτικό προς την παραγωγή έναρθρου λόγου Σχήμα…….241
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
Γ. Γλωσσολαλία: ομιλείν άνευ έναρθρου λόγου…………………………..243
Γ1. Η Κασσάνδρα απευθύνεται στους νεκρούς (2007)………………..246
Γ2. Εξω-γλωσσική επικοινωνία…………………………………………………249
Γ3. Ο Antonin Artaud και η «παγκόσμια γλώσσα»……………………251
Γ4. Επίγονοι (2003-2004)…………………………………………………………..253
Δ. Το ομιλούν σώμα……………………………………………………………………..255
Δ1. Βάκχες (1986)……………………………………………………………………..255
Δ2. Προμηθέας Δεσμώτης (1995)………………………………………………260
Δ3. Έρημος (2007) – Ο Χορευτής (2009)……………………………………260
Ε. Σωματικά υγρά ‒ κλάμα ‒ σιωπή
(Πέρσες, 1991 – Αντιγόνη, 2015)…………………………………………264
Ε1. Δια-γράφοντας τον λόγο: Νανούρισμα (Rockaby, 2003)……….266
Ε2. Η καθαρτική δύναμη του γέλιου: Αυτοσχεδιασμός (2004)……267
ΣΤ. Nosferatu (Πέρμ, 2014)………………………………………………………….268
Ζ. Η τριλογία της Esperia (Κιάτο, 2011)……………………………………..270
Ζ1. «Lamentia»…………………………………………………………………………271
Ζ2. «Eterna»……………………………………………………………………………..272
Ζ3. «Esperia»…………………………………………………………………………….274
Η. Μάουζερ (2009)……………………………………………………………………….276
Θ. Ιοκάστη (2012)…………………………………………………………………………277
Θ1. Δραματικό κείμενο και κριτικές αντεγκλήσεις……………………277
Θ2. Η παράσταση: το ηχητικό του θρήνου………………………………..282
Ι. Alarme, Amor, Ανκόρ………………………………………………………………..286
Ι1. Alarme (2010-2011)……………………………………………………………..286
Ι2. Amor (2013)………………………………………………………………………..290
Ι3. Ανκόρ (2016)………………………………………………………………………..292
14
Βιβλιογραφία…………………………………………………………………………….295
Ευρετήριο Ονομάτων………………………………………………………………329
Ευρετήριο Παραστάσεων σε σκηνοθεσία Θεόδωρου
Τερζόπουλου……………………………………………………………………………..332
Ευτερήριο για Παραστάσεις – περφόρμανς – ταινίες – έργα
άλλων σκηνοθετών/καλλιτεχνών/συγγραφέων………………334
Παράρτημα φωτογραφιών……………………………………………………..353

Δημήτρης Τσατσούλης είναι Ομότιμος Καθηγητής Σημειωτικής του Θεάτρου και Θεωρίας της Επιτέλεσης, Τμήμα Θεατρικών Σπουδών Πανεπιστημίου Πατρών.
Πτυχιούχος Παντείου Πανεπιστημίου και Φιλοσοφικής Σχολής Παν/μίου Αθηνών. Μεταπτυχιακά: Université de Droit, d’ Economie et de Sciences Sociales de Paris – Paris II, École des Hautes Etudes en Sciences Sociales de Paris, Université Paris X – Nanterre, Institut Universitaire International de Luxembourg.
Διδάκτωρ της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών με αντικείμενο την Κοινωνιο-Σημειωτική Θεωρία.
Έχει δημοσιεύσει άνω των 150 άρθρων σε επιστημονικά περιοδικά και συλλογικούς τόμους στα Ελληνικά, Αγγλικά, Γαλλικά, Ιταλικά, Γερμανικά, Ρουμανικά και Σερβο-Κροατικά. Ιδρυτικό μέλος της Ελληνικής
Ένωσης Κριτικών Θεάτρου και
Παραστατικών Τεχνών. Τακτικός κριτικός θεάτρου της η-εφημερίδας Ημεροδρόμος, της Athens Voice και του «greekplayproject», ενώ υπήρξε τακτικός κριτικός θεάτρου στις εφημερίδες Ελευθεροτυπία, Ημερησία, στο περιοδικό Νέα Εστία (1999-2012) κ.ά. και κριτικός βιβλίου (Το Βήμα, Αντί, Διαβάζω, κ.ά.).

Υπήρξε: Πρόεδρος (2011) και μέλος (2006-7) της Γνωμοδοτικής Επιτροπής του ΥΠΠΟ, μέλος της Επιτροπής Βραβείων της ΕλΕΚΘεΠΤε, επί σειρά ετών μέλος της Επιτροπής Βραβείων ΚΟΥΝ, της Επιτροπής Κρατικών Βραβείων
Λογοτεχνίας (2001-2003), Υπεύθυνος της Συνάντησης Νέων Δημιουργών για το Αρχαίο Δράμα του Ευρωπαϊκού
Πολιτιστικού Κέντρου Δελφών (2007-2009, 2016-17), μέλος Επιτροπών διαγωνισμού συγγραφής Θεατρικών έργων, μέλος του Δ.Σ. και της Επιτροπής «Σύστημα Αθήνα» του Ε.Κ.Δ.Ι.Θ. της ΟΥΝΕΣΚΟ, κ.ά.
Συνεργάστηκε σε λογοτεχνικές παραγωγές της Κρατικής Τηλεόρασης ως κειμενογράφος πολιτιστικών εκπομπών, ενώ υπήρξε συντελεστής (στην παραγωγή, δραματουργία, μετάφραση, σκηνοθεσία) θεατρικών παραστάσεων.